Kościół Ducha Świętego w Chełmnie

---

Historia

Kościół Ducha Świętego przez wiele lat od swojego powstania, bo aż przez sześć wieków, pełnił rolę kościoła szpitalnego. Jego głównym celem było zapewnienie opieki duchowej osobom przebywającym w pobliskim szpitalu, który znajdował się tuż obok, od strony południowej. Te dwa obiekty tworzyły spójny zespół architektoniczny, usytuowany na południowych obrzeżach miasta, tuż przy głównej bramie wjazdowej i jednej z kluczowych dróg – obecnej ulicy Toruńskiej, której pierwotna nazwa brzmiała ulica Ducha Świętego.

Budowę kościoła datuje się na lata 1280–1290. Wzmianka o szpitalu pojawia się w źródłach dopiero w 1311 roku, jednak historia tego miejsca niewątpliwie sięga jeszcze wcześniejszych lat, co potwierdzają zastosowane podczas budowy techniki, zwłaszcza wendyjski wątek ceglany, charakterystyczny dla XII wieku. Co więcej, zachowane dokumenty wskazują, że biskupi powoływali się na nieistniejący dokument datowany na rok 1242, który odnosił się do chełmińskiego szpitala, co także świadczy o jego dawnej obecności w tym regionie.

W średniowieczu patronat nad szpitalami w obrębie zakonu sprawowała Zakon Najświętszej Maryi Panny. Z czasem kościół zyskał samodzielne probostwo, które w XVII i XVIII wieku sprawowali lokalni proboszczowie chełmińscy.

Jednak w 1828 roku, w związku z rozbiórką starych budynków szpitalnych, kościół również przestał być wykorzystywany do celów liturgicznych. Wówczas zamieniono go na skład wojskowy. Jego pierwotna funkcja liturgiczna została przywrócona dopiero po zakończeniu dużych prac remontowych, które miały miejsce tuż przed wybuchem II wojny światowej. W 1993 roku kościół przeszedł kolejny gruntowny remont, podczas którego wykonano nowy dach oraz wymieniono strop. Od 2003 roku rycerze z Chorągwi Ziemi Chełmińskiej urządzili w nim swoją ekspozycję.

Każdego roku w tym miejscu odbywa się msza święta w dniu Zesłania Ducha Świętego, co nieprzerwanie podkreśla historyczne znaczenie tego kościoła w lokalnej wspólnocie.

Architektura i wnętrze kościoła

Budowla, która wyróżnia się prostopadłym kształtem, ma długość wynoszącą 30 metrów i szerokość 9,1 metra. Jest to kościół salowy, z wieżą usytuowaną na osi, co nadaje mu szczególny charakter. Korpus obiektu został wydłużony i przykryty dachem dwuspadowym, natomiast wewnątrz można podziwiać sklepienie wykonane z drewna w formie kolebki.

Na elewacji północnej znajdują się ostrołukowe okna, które są rozmieszczone w równych odstępach. W elewacji południowej ostrołukowe okna są zgrupowane w zachodniej części. Obserwujemy również liczne otwory maculcowe, a także ślady przemurowań oraz zamurowane miejsca po belkach stropowych. Te elementy architektoniczne wskazują na istnienie dawnych zabudowań przylegających do kościoła.

W elewacji południowej możemy zauważyć zamurowany ostrołukowy portal, który prowadzi do wnętrza budowli. Elewacja wschodnia z kolei ma jedno wysokie okno, a po jego bokach umieszczono pary ostrołukowych blend, co nadaje jej szczególnego uroku. Szczyt trójkątny góry jest oddzielony podwójnym fryzem wykonaną z ukośnie ułożonych cegieł, a powyżej znajduje się ostrołukowa blenda z wpisanym, mniejszym trójkątem blend.

Wieża kościoła, zbudowana na planie kwadratu, ma pięć kondygnacji i charakteryzuje się ukośną przyporą, zlokalizowaną w jej północnym narożu. W przyziemiu na osi umieszczono ostrołukowy otwór wejściowy, który otoczony jest uskokowym obramieniem. Nad tym portalem widnieje wysokie, rozglifione okno.

Pozostałe kondygnacje wieży zostały zaprojektowane w podobnym stylu: są trójosiowe, z biforyjnymi oknami wyśrodkowanymi i blendami po bokach, co tworzy harmonijną całość.

Wnętrze kościoła zachwyca licznymi malowidłami gotyckimi; wśród nich wyróżniają się starsze z XIV wieku, które przedstawiają niezidentyfikowaną postać mężczyzny, uznawaną za prawdopodobnego św. Krzysztofa. Z kolei malowidła z XV wieku ukazują sceny Nawiedzenia oraz Ostatniej Wieczerzy i cóż za wzruszający widok: św. Maria Magdalena unoszona przez anioły.

---

Oceń: Kościół Ducha Świętego w Chełmnie

---