Heinz Guderian

---

Życiorys

Przed I wojną światową

Heinz Wilhelm Guderian przyszedł na świat 17 czerwca 1888 roku w Kulm, znajdującym się w ówczesnych Prusach Zachodnich, obecnie znanym jako Chełmno w Polsce. Jego ojciec, Friedrich, który urodził się 3 sierpnia 1858 w Wielkiej Klonii, był oficerem w 2 Pomorskim Batalionie Strzelców. Guderian miał również sędziów w swoim rodowodzie; jego przodkiem był Mathias Guderian, który przyszedł na świat w Gogolinku pod Bydgoszczą w 1768 roku, a w 1840 roku został Honorowym Obywatelem Bydgoszczy.

Pomimo braku tradycji wojskowych w rodzinie, Friedrich postanowił, że jego syn podąży ścieżką wojskową. Od 1901 do 1907 r. młody Guderian kształcił się w kadetach, najpierw w Karlsruhe, a następnie w Gross-Lichterfelde. Po latach wspominał, że chociaż warunki edukacyjne były bardzo surowe, nauczyciele podchodzili do uczniów z szacunkiem, a poziom nauczania był porównywalny z cywilnymi instytucjami. Znaczną uwagę poświęcano nauce języków obcych, co pozwoliło Guderianowi na korzystanie z literatury zagranicznej, w tym prac Johna Fullera, który już w latach 20-tych XX wieku przewidywał koncepcje blitzkriegu, kiedy pisał książkę „Achtung – Panzer!”.

W lutym 1907 r. Guderian został przydzielony do 10 Hanowerskiego Batalionu Lekkiej Piechoty, którym dowodził jego ojciec. Wkrótce, w kwietniu tego samego roku, rozpoczął studia w Szkole Wojennej w Metzu, a w późniejszym czasie, w stopniu podporucznika, powrócił do batalionu. W 1908 roku został przeniesiony do batalionu strzelców w Goslarze. Od października 1912 do września 1913 pełnił służbę w jednostce telegraficznej. Po założeniu rodziny w 1913 roku, ożenił się z Margarete Goerne, z którą doczekał się dwóch synów: Heinza Günthera oraz Kurta.

W październiku 1913 roku Guderian rozpoczął naukę w Akademii Wojennej w Berlinie, gdzie przebywał aż do wybuchu I wojny światowej. Po wojnie, na początku 1918 roku, wrócił na kurs doszkalający.

I wojna światowa

Pomimo tego, że Guderian był wyszkolony do służby w lekkiej piechocie, większość czasu spędził w kompanii łączności radiowej, rzadko przebywając na pierwszej linii frontu. Udało mu się jednak zdobyć istotne doświadczenie podczas walk nad Marną oraz w bitwie o Verdun, gdzie jego posterunek wielokrotnie musiał odpierać ataki wroga, co przyniosło mu Krzyż Żelazny II i I klasy. Guderian był pod wrażeniem nowatorskiego typu broni, jaką były czołgi, które na zawsze zmieniły obraz pola walki.

W czasie I wojny światowej Guderian stał się uznawanym specjalistą w dziedzinie łączności radiowej oraz oficerem sztabowym od 1917 roku. Jego znajomość zastosowania radia w wojsku miała kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju jego koncepcji militarnych, a doświadczenie w sztabie otworzyło mu drzwi do awansu w hierarchii wojskowej.

Okres międzywojenny

Lata 20. XX w.

Po zakończeniu I wojny Guderian, który służył zaledwie jako kapitan, doświadczył początkowo powolnego rozwoju kariery wojskowej. W 1919 roku zakończył służbę w straży granicznej (Grenzschutz Ost) i dopiero w 1920 roku dołączył do Reichswehry. Przełom miał miejsce w 1922 roku, gdy gen. Erich von Tschischwitz, inspektor Wojsk Transportu Motorowego, poprosił o pomoc w tworzeniu wytycznych do użycia transportu samochodowego w kontekście potencjalnego konfliktu.

Tschischwitz przewidywał, że w przyszłej wojnie Niemcy musiałyby polegać na mobilnych jednostkach, dzięki czemu Guderian zauważył kluczowe znaczenie artylerii, saperów oraz czołgów w skutecznej walce. Jego fascynacja czołgami zaczęła się, gdy Guderian zetknął się z tym typem uzbrojenia po raz pierwszy w 1929 roku. Niemcy w czasach I wojny były zbyt niechętne do wprowadzenia czołgów, a Guderian oparł swoje teorie na kontaktach z weteranami oraz literaturze angielskiej i francuskiej, szczególnie na pracach Johna F.C. Fullera oraz B.H. Liddella Harta, które przetłumaczył na język niemiecki.

W latach 1924-1927 Guderian uczył oficerów sztabowych historii wojskowości oraz taktyki. Jego wysoka jakość kształcenia przyciągnęła uwagę, co pozwoliło mu na przeniesienie do Ministerstwa Wojny, gdzie nauczał taktyki czołgowej w Sztabie Instruktażowym Transportu Motorowego. Wówczas jego artykuły zaczęły się pojawiać w prasie wojskowej, szczególnie w tygodniku Militär-Wochenblatt, który wprowadził dodatek Der Kampfwagen (Czołg).

Lata 30. XX wieku

Na początku lat 30. XX wieku Guderian doszedł do przekonania, że odpowiednio zorganizowane jednostki, składające się z czołgów wspartych mechanizowaną piechotą, artylerią i saperami, były zdolne do przełomowych działań strategicznych. W lutym 1930 roku, dzięki rekomendacji pułkownika Oswalda Lutza, objął dowództwo 3 (Pruskiego) Batalionu Zmotoryzowanego, który nie był entuzjastycznie wspierany przez jego przełożonych. Na szczęście dla Guderiana Inspektorat Wojsk Zmotoryzowanych zmienił się w 1931 roku, a Lutz powołał Guderiana na swoje stanowisko szefa sztabu, co okazało się kluczowym momentem w rozwoju niemieckiej mechanizacji.

Od 1932 roku Guderian był w ZSRR, gdzie czynnie pracował przy szkoleniu w zakresie użycia czołgów w tajnej szkole służącej temu celowi na poligonie Kama. W lipcu 1934 roku, kiedy utworzono Dowództwo Wojsk Pancernych, Guderian objął funkcję szefa sztabu, co jednocześnie zbiegło się z dojściem do władzy Adolfa Hitlera. Dzięki politycznym okolicznościom Guderian mógł rozwijać swoje koncepcje dotyczące armii, mimo swojego antypatia do nazizmu i wielkiej polityki, która zaczęła przenikać do struktur wojskowych.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej Guderian objął dowództwo nad XIX Korpusem, który walczył zarówno podczas ataku na Polskę w 1939 roku, jak i kampanii francuskiej w 1940 roku. Podczas kampanii wrześniowej jego korpus został na chwilę zatrzymany przez polskich żołnierzy pod Wizną, gdzie ostatecznie zdobył Brześć 17 września 1939 roku. Po sowieckiej agresji na Polskę, Guderian uczestniczył w ceremonii defilady w Brześciu, w ramach której Wehrmacht przekazał kontrolę nad miastem Armii Czerwonej.

Kampania w Polsce ujawniła potrzebę reorganizacji zaopatrzenia oraz wymiany przestarzałych czołgów PzKpfw I i PzKpfw II na nowoczesne maszyny. W uznaniu swoich osiągnięć Guderian został uhonorowany Krzyżem Rycerskim Krzyża Żelaznego. We Francji zaskoczył przeciwników swą brawurową akcją podczas ataku przez Las Ardeński, co pozwoliło na ominięcie umocnień Linii Maginota.

Jednak Guderian nie zawsze mógł prowadzić działania wojenne zgodnie z własnymi koncepcjami; jego dowództwo było czasami kwestionowane przez gen. von Kleista, co przekładało się na opóźnienia w wykonaniu dowodów. Guderian walczył o prawo do kontynuowania ofensywy, co pozwoliło mu na poszerzenie strefy natarcia, co w efekcie miało kluczowe znaczenie dla kampanii.

W 1941 roku, podczas operacji Barbarossa, posiadając już stopień generała pułkownika, Guderian dowodził Grupą Pancerną, która zdobyła zaufanie dzięki błyskawicznym zdobyczom terytorium, co przyniosło mu miano „Szybkiego Heinza”. W ramach walki o Moskwę, Guderian musiał wycofać się tymczasowo z niekorzystnego położenia, co wyniknęło z konfliktu z feldmarszałkiem Güntherem von Kluge, co doprowadziło do jego odsunięcia od dowodzenia w grudniu 1941 roku.

Po klęsce Niemców pod Stalingradem, Guderiana przywrócono do czynnej służby. W marcu 1943 roku objął stanowisko Generalnego Inspektora Wojsk Pancernych, na którym miał odpowiadać za rozwój niemieckich sił pancernych, starając się zwiększyć ich produkcję.

W 1943 r. Guderian spotkał się z Carlem Friedrichiem Goerdelerem, który działał przeciwko reżimowi, jednak nie wydał spiskowców, co przyczyniło się do jego późniejszego włączenia w działania przeciw sublima żądania wojska. 21 lipca 1944 roku, po nieudanym zamachu na Hitlera, Guderian został mianowany szefem sztabu Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych, gdzie miał wpływ na utworzenie Volkssturmu. Po licznych sporach z Hitlerem został jednak zdymisjonowany w marcu 1945 roku.

Po wojnie

10 maja 1945 roku Guderian wpadł w ręce amerykańskich żołnierzy, jednak, mimo przesłuchania w sprawie potencjalnych zbrodni wojennych, nie postawiono mu żadnych zarzutów. W wyniku różnorodnych okoliczności, powiązanych z przeszłością, został wypuszczony 17 czerwca 1948 roku. Po wojnie współpracował z US Army Historical Division, analizując wydarzenia II wojny światowej oraz organizację Wehrmachtu. Jego przeszłość nie stanęła mu na przeszkodzie, by w latach 50-tych angażować się w tworzenie Bundeswehry w RFN.

W czasie procesów norymberskich występował jako świadek oskarżenia.Trwały wątpliwości dotyczące jego skojarzeń ze zbrodnią wojenną, a według Wiktora Suworowa Guderian miał do końca życia obawy o postawienie mu zarzutów, związanych m.in. z zbrodnią w Babim Jarze oraz rozstrzeliwaniem radzieckich jeńców w trakcie operacji Barbarossa, w której Guderian miał służyć.

Ostatecznie zmarł na chorobę serca 14 maja 1954 roku w Schwangau, a jego wspomnienia opublikowane w 1951 roku w książce „Erinnerungen eines Soldaten” (pol. Wspomnienia żołnierza) przedstawiały obraz napaści na ZSRR, zgodny z poglądami historyków radzieckich, z pominięciem niepopularnych faktów z jego kariery wojskowej. Jego relacja na temat wydarzeń II wojny światowej oraz jego zaawansowane plany budowy wojsk pancernych pozostają w kontrowersji, gdyż wyraźnie pomijał przeszkody, z jakimi borykał się w wynikających z dowodzenia w armii.

Odznaczenia (wybrane)

Heinz Guderian, jako jeden z najwybitniejszych dowódców wojskowych, zdobył wiele odznaczeń, które są świadectwem jego strategii i umiejętności. Oto niektóre z nich:

• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego, przyznany w dniu 27 października 1939 roku, z Liśćmi Dębowymi, które otrzymał 17 lipca 1941 roku,
• Krzyż Żelazny z 1914 roku w klasie I oraz II,
• Krzyż Rycerski Orderu Fryderyka II klasy z Mieczami,
• Krzyż Honorowy (niem. Ehrenkreuz für Frontkämpfer).

Wybrane publikacje

W dorobku publikacyjnym H. Guderiana można znaleźć wiele ważnych tytułów, które miały znaczący wpływ na rozwój teorii wojskowej oraz strategii związanych z użyciem czołgów. Oto niektóre z nich:

• Achtung-Panzer! die Entwicklung der Panzerwaffe, ihre Kampftaktik und ihre operativen Möglichkeiten. Stuttgart: Union Deutsche Verlagsgesellschaft, 1937. (niem.). Brak numerów stron w książce,
• Die Panzertruppen und ihr Zusammenwirken mit den anderen Waffen. Berlin: Mittler & Sohn, 1937. (niem.). Brak numerów stron w książce,
• Mit den Panzern in Ost und West. Berlin: Volk und Reich, 1942. (niem.). Brak numerów stron w książce,
• Die Panzerwaffe. Ihre Entwicklung, ihre Kampftaktik und ihre operativen Möglichkeiten bis zum Beginn des großdeutschen Freiheitskampfes. Stuttgart: Union deutsche Verlagsgesellschaft, 1943. (niem.). Brak numerów stron w książce,
• Kann Westeuropa verteidigt werden?. Göttingen: Plesse, 1950. (niem.). Brak numerów stron w książce,
• So geht es nicht! Ein Beitrag zur Frage der Haltung Westdeutschlands. Heidelberg: Vowinckel, 1950. (niem.). Brak numerów stron w książce,
• Erinnerungen eines Soldaten. 1951. (niem.). Brak numerów stron w książce.

---

Oceń: Heinz Guderian

---