Jan Tomaszewski (1867–1942)

---

Życiorys

Jan Tomaszewski przyszedł na świat 13 lipca 1867 roku w Chełmnie, w rodzinie Józefa i Teresy z Chrzanowskich. Jego młodzieńcze życie było naznaczone częstymi zmianami lokalizacji, co było ściśle związane z jego karierą zawodową. W latach 1900-1918 mieszkał w takich miejscach jak Warszawa, Konin, Wronki, Hamburg, Antwerpia, Kalisz, Bremerhaven oraz Berlin. Wiele czasu spędzał w Poznaniu, gdzie mieszkała jego rodzina, do której regularnie powracał.

W kontekście wydarzeń historycznych, w listopadzie 1918 roku Tomaszewski wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego oraz Służby Straży i Bezpieczeństwa. Jego obecność w Poznaniu zbiegła się z wybuchem powstania wielkopolskiego. 28 grudnia 1918 roku, na czele patroli Służby Straży i Bezpieczeństwa, opanował gmach Prezydium Policji przy pl. Wolności, który wcześniej został opuszczony przez Niemców.

Następnego dnia, współpracując ze skautami, przejął kontrolę nad fortem Grolmana, zdobywając cenne zapasy broni, mundurów oraz około 250 koni. Jako komendant fortu, od 31 grudnia 1918 roku, zajął się formowaniem batalionu, który ostatecznie osiągnął siłę około 400 żołnierzy. 6 stycznia 1919 roku jego oddziały zaatakowały Ławicę, ale 9 stycznia, po zakończeniu funkcji komendanta fortu, ruszył z kompanią na pomoc powstańcom w Gnieźnie. Tam, podczas narady dowódczej, został wyznaczony do uderzenia na Żnin z siłą czterech kompanii.

Pomimo początkowych trudności, 11 stycznia udało się zająć miasto, które było wcześniej opuszczone przez Niemców. Tomaszewski przystąpił do organizacji nowej polskiej władzy oraz tworzenia kolejnych oddziałów powstańczych. Na dzień 21 stycznia 1919 roku, otrzymał nominację na kapitana i objął dowództwo na łabiszyńskim odcinku frontu północnego (z chwilowym podleganiem odcinkowi szubińskiemu). W tym okresie, dowodził swoimi żołnierzami w trakcie ofensywy niemieckiej, biorąc udział w walkach o linię Noteci.

W dniach 16-18 lutego 1919 roku, podczas bitwy pod Rynarzewem, jego oddziały skutecznie załamały niemiecką ofensywę, m.in. zdobywając pociąg pancerny przeciwnika. Po podpisaniu rozejmu w Trewirze, 28 lutego 1919 roku, przekazał dowództwo swojego odcinka porucznikowi Ignacemu Mielżyńskiemu, po czym powrócił do Poznania. W 1940 roku został wywieziony przez władze niemieckie do Częstochowy, gdzie przypuszczalnie zmarł w 1942 roku.

W życiu osobistym Jan Tomaszewski był mężem Olgi Wilkońskiej. Para doczekała się trójki dzieci: synów Zygmunta i Jana oraz córki Haliny. Dodatkowo, Tomaszewski był autorem książki wspomnieniowej zatytułowanej „Walki o Noteć (Żnin-Łabiszyn-Szubin-Rynarzew). Rok 1918/1919. Poprzedzone przygotowaniem i wybuchem Powstania w Wielkopolsce”, która została wydana przez Katolicką Spółkę Akcyjną w Poznaniu w 1930 roku.

Ordery i odznaczenia

Jan Tomaszewski, niezwykle zasłużona postać w historii Polski, posiadał wiele odznaczeń, które podkreślają jego wkład w życie narodowe. W szczególności wyróżnia się:

• Krzyż Niepodległości, przyznany 20 lipca 1932,
• Srebrny Krzyż Zasługi, wręczony 24 grudnia 1928.

---

Oceń: Jan Tomaszewski (1867–1942)

---